De nucleaire drempel hangt af van wie—en waar

De kern

De oorlog Rusland–Oekraïne combineerde het modderige, mijnenrijke front van 1914 met de goedkope drones en algoritmen van nu. Loopgraven, artillerieduels en kilometerslange mijnenvelden werden in realtime in kaart gebracht door quadcopters en rondhangende munitie, terwijl beide partijen elkaars radio’s en GPS verstoorden. Het is een waarschuwingssignaal—géén blauwdruk. Een bredere Europese oorlog, of een rechtstreeks gevecht tussen grootmachten, zou hoger beginnen, sneller bewegen en harder duwen in de lucht, de ruimte en het elektromagnetische spectrum.

Wat Oekraïne ons wél leerde

• Transparantie en dodelijkheid. De alomtegenwoordigheid van drones plus precisievuur maakte het moeilijk om iets dat beweegt of uitzendt verborgen te houden. Elektronische oorlogvoering (EW) werd een dagelijkse wedloop; eenheden improviseerden met glasvezelkabels, vooraf geplande routes en autonome eindgeleiding. Commerciële ruimte‑diensten voor communicatie en beeldvorming werden cruciaal—en kwetsbaar.
• Industrieel uithoudingsvermogen telt. Niet de ene “wonderwapen‑drop”, maar munitie‑ en luchtverdedigingsproductie bepaalde het ritme. Europa trekt de productie van 155 mm‑granaten, interceptoren en drones op: massa wint nog steeds.
• Drones zijn aanvullend, geen vervanging. Goedkope FPV’s veranderden tactiek, maar schaften de noodzaak van gecombineerd optreden, luchtverdediging en EW niet af. Een slagveld verzadigd met kleine UAS vraagt nog steeds om doctrine, opleiding en bescherming.

Zou een bredere Europese oorlog op 2022–2025 lijken?

Kort antwoord: nee. Een NAVO–Rusland‑oorlog zou openen met salvo‑wisselingen van kruis‑ en ballistische raketten, onderdrukking van geïntegreerde luchtverdediging, en agressieve EW/cyber/ruimte‑operaties—niet met louter positionele loopgravenoorlog.

Twee grote redenen:

1. Lucht‑ en raketverdediging als zenuwstelsel. De NAVO scherpt Integrated Air and Missile Defence (IAMD) aan; Europese landen stapelen Patriot, SAMP/T en IRIS‑T, terwijl Duitsland Arrow‑3 toevoegt binnen het Sky Shield‑initiatief. Vroege aanvallen mikken op het verblinden en breken van deze lagen.
2. De ‘verticale’ strijd groeit. Denk aan Aegis Ashore, stealthvliegtuigen, langeafstandsmissiles, maar ook aan ruimte‑ en spectrumgevechten vanaf uur één. Navigatie, communicatie en slagveldnoden staan dan meteen onder druk.

Kortom: zelfs waar grondfronten verharden en loopgraven terugkeren, verschuift de doorslaggevende strijd omhoog—naar de raketuitwisseling, het luchtverdedigingsbeeld en het in stand houden van netwerken.

Nucleaire drempels: het hangt écht af van wie—en waar

De cijfers (beste openbare schattingen voor 2025):

• Frankrijk: circa 290 kernkoppen.
• Verenigd Koninkrijk: circa 225 kernkoppen nu; beleidsplafond verhoogd naar maximaal 260.
• Amerikaanse kernwapens in Europa (nuclear sharing): circa 100 B61‑bommen op zes bases in vijf landen.
• Rusland (niet‑strategisch/tactisch): circa 1.558 kernkoppen toegewezen aan draagmiddelen (totaal in voorraad rond 4.380).
• China: ongeveer 500 kernkoppen (jan. 2024), oplopend naar ~600 (jan. 2025), met een projectie van >1.000 tegen 2030. Peking houdt officieel vast aan No‑First‑Use.

Er tikt geen klok. Tactisch kernwapengebruik springt niet automatisch op dag 30 of maand 6. Het hangt af van leiderspercepties: overleving van het regime, bedreiging van strategische strijdkrachten en commando, verlies van vitaal gebied en misinterpretaties onder druk. De geschiedenis kent kernwapencrises die conventioneel bleven (bijv. Kargil 1999, Sovjet‑Chinees grensconflict 1969)—een sterke norm van “niet‑gebruik”. Maar Europa kent een dichte nucleaire verstrengeling en korte waarschuwingslijnen, dus het risico ligt er hoger.

Doctrine doet ertoe. De VS beperken eventueel gebruik tot “extreme omstandigheden” ter verdediging van vitale belangen. Rusland heeft recent zijn richtlijnen aangescherpt op een manier die drempels diffuser maakt. China zegt geen eerste gebruik—terwijl de voorraad groeit. Niets sluit kernwapens in een grootmachtconflict uit; het risico verschilt per regio.

Scenario 1: Een bredere Europese oorlog (NAVO–Rusland)

Nucleair risico: verhoogd. Twee Europese kernmachten (Frankrijk, VK), vooruitgeplaatste Amerikaanse B61’s, en een grote Russische tactische voorraad creëren korte escalatielijnen. Massale conventionele aanvallen op vliegbases, lucht‑ en raketverdediging en logistieke knooppunten voltrekken zich meteen onder de nucleaire schaduw. Rusland oefent bovendien openlijk met niet‑strategische kernwapens nabij het theater.

Hoe het begint: een salvo‑oorlog—lucht‑ en raketaanvallen, cyber/EW en contra‑IAMD—nog vóór grootschalig grondoptreden consolideert. Het onderdrukken van Russische gelaagde luchtverdediging (Kaliningrad, Westelijk Militair District) is voorwaarde voor vervolgacties in de lucht; omgekeerd geldt dat voor NAVO‑systemen.

Wat uit Oekraïne blijft: loopgraven, FPV‑drones, mijnenvelden.
Wat verandert: grotere, slimmere onbemande vliegtuigen vullen de goedkope massa aan; de ruimte‑laag krijgt harde klappen; en industrie‑opvoer (munitie, interceptoren) wordt de scoreboard.

Scenario 2: VS–Rusland, rechtstreeks

Nucleair risico: het hoogst. Twee volledige triaden, dual‑capabele systemen, korte besluitvorming. Elk groot conventioneel succes dat voor de ander existentieel oogt, kan kernsignalen, alarmeringen of demonstraties triggeren. Daarom verschoof de NAVO naar forward defense en nieuwe regionale plannen—maar de structurele risico’s blijven.

Eerste week: wederzijdse aanvallen op ISR/C2, vliegbases en langeafstandsvuur; harde counter‑space en EW. Escalatiebeheersing is fragiel, omdat geen van beide partijen gelooft dat de ander verlies in een kernregio accepteert.

Scenario 3: VS–China rond Taiwan

Waarschijnlijk langer conventioneel. Reken op een maritiem‑lucht‑ruimte‑cybercampagne binnen een dikke A2/AD‑paraplu: langeafstandsprecisie, antischeeps‑ballistische raketten, massale luchtverdediging, onderzeese strijd. China belooft No‑First‑Use; de VS beperken gebruik tot extreme omstandigheden. Toch is nucleair signaleren waarschijnlijk, en drempels kunnen vervagen als doelen op het vasteland zwaar worden geraakt. “Uitgesloten” is te stellig.

Escalatiebeheersing in de praktijk: doelen kiezen die afschrikken zonder regime‑overleving te raken; basering van bommenwerpers en CCAs zo beschermen dat Peking geen “use‑or‑lose” leest; communicatie openhouden ondanks cyber/jamming. Wie de nukedrempel laag wil houden, ruilt snelheid vaak in voor stabiliteit.

De autonomie‑verschuiving

De Verenigde Staten duwen massa én intelligentie naar onbemande systemen:

• Replicator wil duizenden attritable autonome systemen snel uitrollen, zodat slagkracht wordt verspreid en de kostprijs per onderschepping voor de tegenstander stijgt. Het startbudget lag rond $500 miljoen per jaar; een eerste publiek genoemd product is de Switchblade‑600.
• Collaborative Combat Aircraft (CCA) koppelt onbemande “loyal wingmen” aan jagers en bommenwerpers. De eerste tranche gebruikt autonomie‑software van onder meer RTX en Shield AI.

Casus: Shield AI X‑BAT

Recent onthuld: een straal‑UAV met verticale start en landing (VTOL) rond de Hivemind‑AI van het bedrijf.

• Bereik: “>2.000 zeemijlen” (≈ 3.704 km).
• Plafond: “>50.000 voet” (≈ 15,2 km).
• Concept: baan‑onafhankelijk opereren vanaf schepen, eilanden en sobere posten; inzetbaar voor strike, counter‑air, EW en ISR; ontworpen om te teamen met bemande toestellen in door GPS en communicatie verstoorde luchtruimen.

Het geeft een voorproef van hoe autonomie van de volgende generatie strijdtonelen kan hertekenen: méér lanceerpunten (VTOL), méér uithoudingsvermogen (bereik) en samenwerkende tactieken op machinesnelheid. Overleven blijft echter afhangen van signatuur, IAMD‑dichtheid en EW‑realiteit—niet van slogans als “doordringen in elk luchtruim”.

Lees dit als waarschuwing, niet als voorspelling

Oekraïne toont wat er gebeurt wanneer fabriek, glasvezel en quadcopter samenkomen in een 20e‑eeuws front. Een bredere Europese oorlog is niet meer van hetzelfde, maar verticaler en elektromagnetischer—en dichter bij nucleaire tripdraden door wie er in de buurt staan. Een VS–China‑clash zal vermoedelijk langer conventioneel blijven, maar zit vol nucleair signaleren terwijl arsenalen groeien. De rode draad in alle drie: massa + autonomie + lucht/raketverdediging + industriële opvoer bepalen de uitkomst—lang voordat leiders voor de slechtste beslissing van allemaal komen te staan.